Cách đây 60 năm, trước đòi hỏi của
thực tiễn lịch sử, đường Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh đã ra đời, từng bước
được xây dựng, phát triển, góp phần đặc biệt quan trọng vào thắng lợi của cuộc
kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Năm tháng trôi qua, nhưng quyết định mở đường
Trường Sơn là một quyết định lịch sử, mang tầm chiến lược của Đảng, để lại
nhiều bài học kinh nghiệm quý đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày
nay.
Suốt 16 năm bộ đội Trường Sơn đã từng bước xây dựng
con đường thành một lưới giao thông liên hoàn xuyên qua 21 tỉnh trên lãnh thổ
ba nước. Suốt 16 năm (1959-1975), bộ đội Trường Sơn đã cùng quân, dân
các chiến trường từng bước xây dựng con đường thành một lưới giao thông liên
hoàn, vững chắc xuyên qua 21 tỉnh trên lãnh thổ ba nước, với tổng chiều dài
20.000 km đường ôtô, 600 km đường sông, 1.400 km đường ống dẫn xăng dầu, 1.500
km đường dây thông tin, tổ chức vận chuyển hơn 2 triệu quân vào ra chiến tường,
hơn một triệu tấn vũ khí, đạn dược, hàng hóa.
Đường mòn Hồ Chí Minh
Trên thực tế, đường Trường Sơn xuất
hiện từ trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, tuy nhiên đó chỉ là những
con đường mòn nhỏ hẹp, hình thức vận chuyển chủ yếu là gùi thồ đơn giản. Sang
thời kỳ chống đế quốc Mỹ xâm lược, trước yêu cầu ngày càng cao của tiền tuyến
miền nam, nếu chỉ dựa vào những con đường mòn nhỏ hẹp như vậy thì không thể vận
chuyển đủ và kịp thời nhân lực, vật lực cho quân và dân miền nam đánh Mỹ; cho
nên, việc khai thông, mở rộng hệ thống đường mòn Trường Sơn thật sự cấp thiết.
Nhận thức rõ yêu cầu của thực tiễn lịch sử, tháng 5-1959, Hội nghị T.Ư Đảng lần
thứ 15 khẳng định: “Đây là một việc làm lớn, có ý nghĩa chiến lược, quan hệ
trực tiếp đến sự nghiệp giải phóng miền nam, thống nhất Tổ quốc”.
Ngày 5-5-1959, Tổng Quân ủy (nay là
Quân ủy T.Ư) quyết định thành lập Phòng Nghiên cứu công tác chi viện quân sự
miền nam, trực thuộc Bộ Tổng tham mưu, do Thượng tá Võ Bẩm làm Trưởng phòng, có
nhiệm vụ: mở một con đường đặc biệt trên dãy Trường Sơn từ Bắc vào Nam để
chuyển nhân lực, vật lực từ miền bắc phục vụ cách mạng miền nam cũng như cách
mạng Lào và Cam-pu-chia. Đến ngày 19-5-1959, Bộ Chính trị T.Ư Đảng quyết định
thành lập Đoàn 559, xây dựng tuyến chi viện chiến lược - đường Trường Sơn trên
bộ và trên biển. Vai trò của đường Trường Sơn được Bộ Chính trị và Tổng Quân ủy
khẳng định là: “con đường chi viện miền Nam, cho bạn là cơ bản nhất, chủ yếu
nhất, có ý nghĩa chiến lược vô cùng quan trọng trước mắt và lâu dài”. Ngày
19-5-1959 trở thành Ngày truyền thống của Đoàn 559 - Đường Trường Sơn - Đường
Hồ Chí Minh và Bộ đội Trường Sơn.
Trung đoàn 70 sử dụng voi vận chuyển
hàng từ làng Ho (tây Quảng Bình) vào các trạm 1, 2, 3, 4, 5 Bắc đường
số 9, tháng 4/1962
Đi vào hoạt động, Đoàn 559 chọn khe
Hó - nằm giữa một thung lũng ở tây nam Vĩnh Linh là địa điểm xuất phát để tiến
vào Trường Sơn “soi đường”, lập trạm. Sau một thời gian, ngày 13-8-1959, chuyến
hàng đầu tiên chính thức vượt Trường Sơn. Sau tám ngày đêm vượt qua sông sâu,
suối dữ, đèo cao và hệ thống đồn bốt chốt chặn nghiêm ngặt của địch, hàng được
bàn giao cho chiến trường Trị Thiên. Đây là dấu mốc có ý nghĩa to lớn đối với
cách mạng Việt Nam, vì mỗi khẩu súng, viên đạn đến với chiến trường là thể hiện
“ý Đảng”, “lòng dân”, là tình cảm của Bác Hồ kính yêu, của nhân dân miền bắc
gửi tới đồng bào, chiến sĩ miền nam ruột thịt.
Bộ đội hành quân vào Nam tại cung
giao liên bộ của Tiểu đoàn 1, Trung đoàn 71, trên tuyến đường
Trường Sơn, tháng 8/1962
Trong quá trình xây dựng, phát triển
đường Trường Sơn, T.Ư Đảng, Tổng Quân ủy và Bộ Quốc phòng luôn theo dõi sát
sao. Trong thư gửi Đoàn 559 nhân dịp Xuân Canh Tý (1960), Tổng Quân ủy đánh
giá: “Các đồng chí đã đảm nhận một nhiệm vụ rất vinh quang, góp phần cống hiến
rất cụ thể vào sự nghiệp đấu tranh hoàn thành giải phóng dân tộc của nhân dân
ta... Nhờ có tinh thần yêu nước, cách mạng cao, nên các đồng chí đã vượt khó
khăn gian khổ, đạt được những kết quả bước đầu rất tốt đẹp...”.
Năm 1973, trong dịp vào thăm và kiểm
tra bộ đội đường Trường Sơn, đồng chí Lê Duẩn, Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành
T.Ư Đảng phát biểu: “Vinh quang thay Bộ đội Trường Sơn anh hùng đã chiến đấu và
chiến thắng trên con đường mang tên Bác Hồ vĩ đại! Cán bộ, chiến sĩ Bộ đội
Trường Sơn hãy phát huy truyền thống oanh liệt của quân đội ta để hoàn thành
xuất sắc nhiệm vụ của con đường chiến lược vẻ vang này trong giai đoạn mới của
cách mạng”. Chỉ tính riêng trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975,
tuyến vận tải chiến lược Trường Sơn đã vận chuyển lần lượt 413.450 tấn vũ khí
và hàng hóa các loại, trong đó có cả vũ khí hạng nặng, như: pháo cơ giới, xe
tăng,... góp phần quyết định thực hiện thắng lợi chủ trương chiến lược giành
thắng lợi từng bước, tiến tới giành thắng lợi hoàn toàn trong cuộc kháng chiến
chống Mỹ, cứu nước.
Trung đoàn 98 công binh làm cống tạm trên đường cơ giới
Biết rõ đường Trường Sơn - đường Hồ
Chí Minh là con đường chiến lược nối liền nam - bắc, cho nên Mỹ quyết tâm đánh
phá. Do đó, đường Trường Sơn đã trở thành chiến trường thử nghiệm chiến lược
“chiến tranh ngăn chặn”, “chiến tranh bóp nghẹt” bằng những thủ đoạn tinh vi,
xảo quyệt với các loại thiết bị, vũ khí hiện đại của nền khoa học - công nghệ
cao của Mỹ. Ngày 31-12-1971, Báo Lơ Phi-ga-rô đăng bài viết của học giả Giắc-cơ
Rơ-ma, khẳng định: Điều làm cho người ta buồn phiền là đường mòn Hồ Chí Minh
không thể phá hủy được... Nước Mỹ đã chi tiêu hàng tỷ đô-la để hòng bóp nghẹt
đường mòn Hồ Chí Minh. Nó vẫn tồn tại. Nó là con rắn trăm đầu luôn mọc lại.
Không phải là những cái đầu mà chính là những cánh tay của con rắn này luôn mọc
lại vì không thể bị chặt đứt cùng một lúc. Còn Cục Tình báo Trung ương Mỹ khẳng
định: “Đường mòn Hồ Chí Minh đã trở thành trận đồ bát quái trong rừng rậm”. Nhà
báo Pháp Van Giê nhận xét: “Đường mòn Hồ Chí Minh không chỉ là con đường tiếp
tế mà còn là biểu tượng của cuộc chiến tranh Việt Nam...
Máy bay Mỹ rải chất độc da cam/dioxin
trong chiến tranh Việt Nam
Nhìn chung, trải qua 16 năm, kể từ
ngày đầu “soi đường”, “mở lối” cho đến khi kết thúc chiến tranh, chiến trường
Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh đã phải đương đầu với sự ngăn chặn khốc liệt,
tàn bạo, bằng nhiều lực lượng, nhiều thủ đoạn, nhiều loại phương tiện chiến
tranh và vũ khí hiện đại nhất lúc bấy giờ của kẻ thù. Tuy nhiên, vượt qua muôn
vàn gian khổ, hy sinh, lực lượng chiến đấu, công tác trên đường Trường Sơn suốt
bao năm ròng không tiếc tuổi xuân, không tiếc máu xương, vì sự sống của con
đường, đã nêu cao chủ nghĩa anh hùng cách mạng, bền bỉ và kiên cường trụ bám
trận địa, trụ bám mặt đường, giữ vững mạch máu giao thông, đập tan mọi âm mưu
và hành động đánh phá ngăn chặn của quân thù.
Tiểu
đoàn 102 ô tô vận tải- Binh trạm 32 chuẩn bị xuất phát
Nhờ đó, tuyến vận tải chiến lược
Trường Sơn không ngừng phát triển, đáp ứng sự chi viện to lớn, toàn diện, liên
tục, mạnh mẽ của hậu phương lớn miền bắc cho tiền tuyến lớn miền nam. Những
tháng năm rầm trời bom đạn ấy, miền bắc đã dốc toàn bộ sức mạnh của cả chế độ
cho miền nam, với tinh thần “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để đánh thắng giặc
Mỹ xâm lược”. Lớp lớp thanh niên rời ruộng đồng, xưởng máy, trường học, theo
tiếng gọi của non sông đất nước, lên đường đánh giặc với ý chí “xẻ dọc Trường
Sơn đi cứu nước”, “Lớp cha trước, lớp con sau/ Đã thành đồng chí chung câu quân
hành”. Công việc hậu phương dồn xuống đôi vai của người ở lại… Đằng đẵng những
năm tháng chiến tranh ấy, bao người mẹ, người vợ, người chị, người em cắn răng
chịu đựng thiếu thốn, vất vả, gian lao, thực hiện “ba đảm đang” để cho người
thân yên lòng ra trận. Tất cả những yếu tố đó đã góp phần làm nên thắng lợi vĩ
đại của sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ, cứu nước và khẳng định chủ trương đúng
đắn, sáng tạo của Đảng trong việc quyết định mở đường Trường Sơn - đường Hồ Chí
Minh.
Lực lượng phòng không Trường Sơn
chiến đấu bảo vệ đường
Thực tế đã chứng minh rõ ràng, mở
đường Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh là một quyết định lịch sử, mang tầm chiến
lược và sáng tạo của Đảng Lao động Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ,
cứu nước. Với quyết định đó, tuyến vận tải chiến lược đã ra đời, phát triển
trong mưa bom, bão đạn và đã trở thành biểu tượng của chủ nghĩa anh hùng cách
mạng Việt Nam trong thế kỷ 20.
Trong bài viết nhân kỷ niệm 45 năm
truyền thống đường Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh (19-5-1959 - 19-5-2004), Đại
tướng Võ Nguyên Giáp khẳng định: “Đường Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh là một
chiến công hào hùng, một kỳ tích lịch sử, một kinh nghiệm quý báu của Đảng”. Do
đó, trong thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày nay, những bài học đúc kết từ
quá trình xây dựng, phát triển đường Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh dưới sự
lãnh đạo của Đảng, trực tiếp là sự lãnh đạo, chỉ đạo của Quân ủy T.Ư, Bộ Quốc
phòng cần được chắt lọc, vận dụng sáng tạo, phát huy sức mạnh tổng hợp để xây
dựng đất nước mạnh giàu, dân chủ, công bằng, văn minh, vươn lên sánh vai các
cường quốc năm châu như Bác Hồ hằng mong muốn.
Đức Hà-
Bình Sơn –Tổng hợp tư liệu lịch sử