Ngày 19/5/1959, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương quyết định tổ chức
tuyến giao liên vận tải quân sự dọc Trường Sơn, mang tên gọi đường Hồ Chí Minh.
Nhiệm vụ của con đường này là vận chuyển hàng quân sự chi viện cho miền Nam; tổ
chức đưa, đón cán bộ, bộ đội, chuyển công văn, tài liệu từ Bắc vào Nam và từ
Nam ra Bắc. Điểm xuất phát tại thị trấn Lạt, huyện
Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An, được đánh dấu bằng cột mốc số 0.
Khi
cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ đi vào giai đoạn quyết định và để chuẩn bị
cho chiến dịch Hồ Chí Minh, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước,
ngày 27/11/1972, cán bộ chiến sĩ Đoàn 559 khởi công xây dựng tuyến đường vận
tải bằng xe cơ giới từ thị trấn Lạt, huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An, nối đến tận Lộc Ninh,
tỉnh Bình Phước. Từ đó, thị trấn Lạt trở thành nơi tập kết để cán bộ chiến sỹ và hậu cần,
vũ khí chuẩn bị vào miền Nam.
Trước đây, thị trấn Lạt nằm giữa núi rừng hoang vu, những hố bom do chiến
tranh để lại. Với 3 ngả đường: Một ngả nối với đường 15B chạy ra phía
Bắc, một ngã là đường 15A
chạy về Đô Lương, Nam Đàn, thành phố Vinh... ngã còn lại chính là con đường vận tải cơ giới
chiến lược chạy vào miền Nam để tiếp viện lương thực, đạn dược cho miền Nam.
Thiếu tướng Võ Sở, nguyên Chủ nhiệm chính trị Binh đoàn Trường Sơn (Binh đoàn
559), người trực tiếp khảo sát và xây dựng điểm tập kết tại Km số 0, cho biết:
Quy mô lúc đầu chỉ là một tiểu đoàn với hơn 500 cán bộ chiến sỹ nhưng với sự
giúp sức của hàng vạn công binh, thành niên xung phong, nhân dân thuộc các
huyện của tỉnh Nghệ Tĩnh, đã đào hàng ngàn khối đất đá, khôi phục hàng chục cầu
cống, xây dựng tuyên đường vừa an toàn, bí mật vào miền Nam. Hàng chục sư đoàn
chủ lực cùng hàng triệu tấn hàng đã được tập kết ở thị trấn Lát trước khi vào chiến
trường.
Từ Km số 0, đường cơ giới chiến
lược Hồ Chí Minh kéo dài từ Bắc vào Nam với tổng 17.000km, riêng ở đông Trường
Sơn là 1.920km với 5 hệ thống đường dọc và 21 trục ngang nối liền các chiến trường.Từ
ngày thành lập đến kết thúc chiến tranh, trên con đường huyền thoại này bộ đội
Trường Sơn đã vận chuyển gần 455 triệu tấn vũ khí, lương thực, đạn dược và gần
58 triệu tấn xăng dầu chi viện cho miền Nam… góp phần làm nên chiến thắng lịch
sử mùa xuân 1975 giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Khi hoàn thành sứ mệnh lịch sử của mình, ngày nay, đường Trường Sơn-
đường Hồ Chí Minh, được xây dựng trở thành con đường huyết mạch nối liền Bắc –
Nam phục vụ sự nghiệp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Năm
1989, đường mòn Hồ Chí Minh được xây dựng lại theo tiêu chuẩn quốc gia và gắn
với con đường huyền thoại này là cột mốc số 0. Ngày 27/4/1990, Km 0 được công
nhận là di tích lịch sử quốc gia. Hiện nay, Cột mốc số 0 được xây dựng, sửa sang
lại, khuôn viên có diện tích 600m2, với nhà truyền thống trưng bày các hiện vật
của thời chiến tranh, là nơi phục vụ nhân dân, khách du lịch trong, ngoài nước
cùng kiều bào đến thăm quan, tìm hiểu…
Đường Hồ Chí Minh ngày xưa dưới
chân là suối sâu, đèo cao thì nay đã là con đường Trường Sơn bằng bê tông và
trở thành trục đường kinh tế - quốc phòng quan trọng, góp phần trong việc phát
triển du lịch, vận tải để xây dựng đất nước ngày càng phát triển. Thị trấn Lát,
nơi có Km số 0, từ hoang tàn đổ nát do bom đạn chiến tranh,… nay phát triển sầm uất, với
nhiều công trình, nhà cửa mọc cao tầng, mọc san sát. Bên Cột mốc số 0 và hai
bên con đường Hồ Chí Minh huyền thoại hôm nay, cuộc sống mới đang được thắp
lên, ấm no và hạnh phúc.
Doãn Thành – BTG lược ghi theo VOV5.