Cũng như mọi người, Bác Hồ rất
nâng niu, quý trọng tình cảm gia đình, đây cũng chính là cội nguồn, là cơ sở
bền vững của lòng yêu nước, thương dân trong Bác.
Bác Hồ đến thăm gia đình đồng bào các dân tộc ở Việt Bắc. Ảnh tư liệu
Lịch sử Việt Nam hiếm có một
gia đình nào như gia đình Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bác mồ côi mẹ năm lên 9 tuổi, ở
với cha đến năm 19 tuổi thì Người từ biệt cha, ra đi tìm đường cứu nước. Anh
trai mất, rồi chị gái mất, Bác cũng không có điều kiện về chịu tang. Trên đường
đi chiến dịch Biên giới năm 1950, nhận được tin cụ Khiêm (anh ruột Bác) mất, từ
chiến khu Việt Bắc, không về được, Người gửi điện cho Ủy ban kháng chiến Liên
khu IV nhờ chuyển cho làng Kim Liên: "Nghe tin anh cả mất lòng tôi
rất buồn rầu, vì việc nước nặng nhiều, đường xá xa cách, lúc anh đau yếu tôi
không thể trông nom, lúc anh tạ thế tôi không thể lo liệu. Than ôi! Tôi xin
chịu tội bất đệ trước linh hồn anh và xin bà con nguyên lượng cho một người đã
hy sinh tình nhà để lo việc nước"(1).
Ở Bác, những tình
cảm lớn, dù sâu sắc, mênh mông đến đâu cũng không che được những tình cảm riêng
tư. Bác Hồ của chúng ta cũng phải gắng gỏi vượt lên ngay cả trong những lúc cô
đơn, nhớ nhà, nhớ quê hương... Những chiều Việt Bắc, rừng Chiêm Hóa u buồn,
sương mù bao phủ, gia đình các đồng chí trong Thường vụ Trung ương Đảng đều ở
quanh Bác nhưng cách nhau đến mấy quả đồi, mấy cánh rừng, các đồng chí phục vụ
thấy đôi mắt Bác long lanh ướt nói với các đồng chí xung quanh: Chúng ta, ai
cũng đều muốn có một gia đình ấm cúng. Người cách mạng là người giàu tình cảm,
mà chính vì giàu tình cảm thì mới đi làm cách mạng, càng làm cách mạng lại càng
quý trọng cuộc sống gia đình, chẳng qua vì chưa có điều kiện thuận lợi nên chưa
thực hiện được, đành phải chịu đựng mà thôi. Đối với những đồng chí sống gần
gũi quanh mình, Bác luôn quan tâm đến gia đình riêng của họ. Trước khi đi công
tác xa lâu ngày, Bác không quên nhắc những người phục vụ bố trí thay phiên nhau
để có thì giờ về thăm gia đình. Mỗi khi có dịp, Bác đều nhắc những người tham
dự cuộc vui lấy phần kẹo về cho vợ con ở nhà.
Bác Hồ cũng như
chúng ta, là con người bình thường, cũng khát vọng yêu thương, cũng mong muốn
có một mái ấm gia đình. Nhưng Người trở nên vĩ đại bởi vì Người đã vượt lên
trên cái bình thường, hy sinh hạnh phúc của chính mình với mục đích đem lại
hạnh phúc bình thường cho mọi người, cho các thế hệ mai sau. Các đồng chí trong
Thường vụ Trung ương Đảng chân tình hỏi Chủ tịch Hồ Chí Minh vì sao Người không
lấy vợ, không lập gia đình? Chủ tịch cười, ôn tồn nói: Lúc còn trẻ, mải mê đi
làm nhiệm vụ, không có điều kiện lập gia đình, bây giờ già rồi không còn nhu
cầu ấy nữa.
Cả gia đình Bác đã
hy sinh cho nhân dân, cho đất nước. Gia đình Bác đã hòa vào mỗi gia đình người
Việt Nam hôm nay và mai sau. Mặc dù Bác không lập gia đình, không có vợ, con
nhưng mỗi gia đình Việt Nam như có Bác ở bên, đi theo con đường Người chọn, học
tập và làm theo lời Người dạy. Gia đình của Người, sống mãi cùng gia đình Việt
Nam, trường tồn cùng sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam. Chủ tịch Hồ
Chí Minh còn rất quan tâm đến giáo dục gia đình, theo Người: Nhiều gia đình
cộng lại mới thành xã hội, gia đình tốt thì xã hội mới tốt, xã hội tốt thì gia
đình càng tốt. Hạt nhân của xã hội là gia đình. Những chuẩn mực giá trị tốt đẹp
như lòng yêu nước, yêu quê hương, yêu thương đùm bọc lẫn nhau, thủy chung, hiếu
nghĩa, hiếu học, cần cù sáng tạo trong lao động, bất khuất, kiên cường vượt qua
mọi khó khăn, thử thách… được hình thành, phát triển và giữ gìn, vun đắp, phát
huy trong mỗi gia đình Việt Nam. Muốn có một xã hội phát triển lành mạnh thì
trước hết từng gia đình phải phát triển bền vững. Thông qua giáo dục gia đình,
thế hệ trẻ được tiếp thu những tinh hoa văn hóa tốt đẹp, hình thành nhân cách,
lối sống, ứng xử… Theo Bác, con người Việt Nam chỉ có thể được trang bị những
phẩm chất tốt đẹp nếu có một môi trường xã hội tốt. Môi trường đó trước hết là
từ mỗi gia đình, mỗi tế bào của xã hội. Các gia đình chịu trách nhiệm trước xã
hội về sản phẩm của gia đình mình, phải có trách nhiệm nuôi dưỡng và giáo dục
con cái, cung cấp cho xã hội những công dân có ích.
Cùng
với nhà trường, gia đình tham gia tích cực nhiệm vụ “dạy người, dạy chữ”, tạo
ra lực lượng lao động tương lai có chất lượng. Bác nhấn mạnh, gia đình là nơi
tiếp thu, giữ gìn và lưu truyền các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
Thông qua các câu chuyện cổ tích, qua các câu ca dao, tục ngữ, cha mẹ, ông bà
là những người thầy đầu tiên dạy dỗ, nuôi dưỡng tâm hồn, phát triển tư duy và
từng bước giáo dục hình thành nhân cách cho mỗi con người. Qua lao động, qua
việc xử lý các mối quan hệ hằng ngày, gia đình đã truyền cho con trẻ những nét
đẹp của truyền thống gia đình, dòng họ, truyền thống văn hóa dân tộc. Từ đó,
mỗi cá nhân hình thành và bồi dưỡng tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc,
tình cộng đồng, lòng nhân ái, tinh thần tự lực, tự cường, anh hùng trong chiến
đấu, chăm chỉ, cần cù trong lao động sản xuất…
Bác
Hồ cho rằng, trong giáo dục, nếu thiếu sự giáo dục gia đình hoặc giáo dục gia
đình không phù hợp với yêu cầu của xã hội sẽ hạn chế nhiều kết quả giáo dục. Vì
vậy, nhà trường, gia đình và đoàn thể thanh niên phải liên hệ chặt chẽ trong
việc giáo dục thanh niên. Trong thư ngày 31-10-1955, sau khi căn dặn thầy giáo,
học sinh, cán bộ thanh niên và nhi đồng, Bác viết: “Tôi cũng mong các gia đình
liên lạc chặt chẽ với nhà trường, giúp đỡ nhà trường giáo dục và khuyến khích
các em chăm chỉ học tập, sinh hoạt lành mạnh và hăng hái giúp ích nhân dân”(2).
Trong gia đình, cha mẹ là người có ảnh hưởng rất lớn đối với con trẻ, vì vậy,
Bác “mong cha mẹ học trò hết sức giúp đỡ nhà trường trong việc giáo dục con em
chúng ta cho có kết quả tốt đẹp” (3). Nói chuyện tại Hội nghị cán bộ Đảng ngành
giáo dục tháng 6-1957, Bác căn dặn cán bộ đảng ngành này “phải nhất thiết liên
hệ mật thiết với gia đình học trò. Bởi vì giáo dục trong nhà trường, chỉ là một
phần, còn cần có giáo dục ngoài xã hội và trong gia đình để giúp cho việc giáo
dục trong nhà trường được tốt hơn. Giáo dục trong nhà trường dù tốt mấy nhưng
thiếu giáo dục trong gia đình và ngoài xã hội thì kết quả cũng không hoàn
toàn”(4). Theo Bác, trong giáo dục trẻ cần làm cho trẻ biết yêu Tổ quốc, thương
đồng bào, yêu lao động, biết vệ sinh, giữ kỷ luật, học văn hóa. Đồng thời phải
giữ toàn vẹn tính vui vẻ, hoạt bát, tự nhiên, tự động, trẻ trung của chúng, chớ
làm cho chúng trở nên già cả. Để làm được điều đó, giáo dục gia đình giữ vai
trò rất quan trọng. Bác khuyên mọi người trong gia đình phải quan tâm, giúp đỡ
lẫn nhau để mở rộng hiểu biết, nâng cao trình độ văn hóa, thi đua với nhau vươn
lên thực hiện tốt nghĩa vụ của mỗi người đối với gia đình và đất nước.
Giáo
dục trong gia đình, theo Người là mỗi người nhắc nhở, dạy bảo nhau, các cụ phụ
lão thi đua, đốc thúc con cháu tham gia mọi công việc, các cháu nhi đồng thi
đua học hành và giúp đỡ người lớn, “vợ chưa biết thì chồng bảo, em chưa biết
thì anh bảo, cha mẹ không biết thì con bảo”(5). Bác nhắc nhở trong gia đình các
bậc cha mẹ phải gương mẫu trước con em, trẻ em hay bắt chước cho nên các thầy
giáo, cha mẹ đều phải gương mẫu từ lời nói đến việc làm. Trong xã hội có nhiều
tệ nạn, thị phi thì gia đình chính là thành lũy kiên cố bảo vệ và giúp cho con
em mình duy trì được lối sống văn hóa. Cái lý tưởng đầu tiên của con trẻ về
chân, thiện, mỹ được hình thành bởi sự liên lạc giữa con trẻ và bố mẹ. Và
chính gia đình là nơi khai sinh ra những ý tưởng đầu tiên của con trẻ về sự tự
chủ, vâng lời, về sự thật, sự tha thứ, hình thành lối sống văn hoá tốt đẹp…
Bác
Hồ cho rằng giáo dục gia đình không chỉ bó hẹp trong phạm vi từng gia đình
riêng lẻ mà phải mở rộng tác dụng ra làng xã và toàn xã hội, phải chăm lo đến
cả con cái những gia đình khác trong đại gia đình của dân tộc ta. Theo nghĩa
mới thì gia đình rộng rãi hơn, tốt đẹp hơn. Thí dụ: những người cùng lao động
trong một nhà máy, trong một cơ quan, trong một hợp tác xã… đều phải đoàn kết
và thương yêu nhau như anh em trong một gia đình. Rộng rãi nữa là đồng bào cả
nước đều là anh em trong một gia đình. Đã là đại gia đình thì sự săn sóc, dạy
dỗ cũng không chỉ nhằm làm cho con cháu mình khỏe và ngoan mà phải cố gắng cho
tất cả con cháu mình ngoan và khỏe. Chính Bác đã nêu một tấm gương mẫu mực cho
các bậc cha mẹ và người lớn về sự quan tâm chăm sóc trẻ thơ, mang lại cho trẻ
em hạnh phúc được sống cùng cha mẹ, được hưởng quyền dân chủ, được vui chơi và
học hành tiến bộ. Bác rất coi trọng việc giáo dục trẻ em biết kính yêu thầy cô
và giúp đỡ cha mẹ. Đêm trung thu đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa,
mặc dù công việc bộn bề, đất nước còn nhiều khó khăn, Bác đã dành thời gian nói
chuyện với thiếu nhi, Bác căn dặn: các em nên rèn luyện đức tính thành thật và
dũng cảm, ở trường thì kính thầy, yêu bạn, đoàn kết và giúp đỡ cha mẹ, ở xã hội
thì tùy sức mình mà tham gia những việc có lợi chung…
Thấm
nhuần những lời dạy của Bác Hồ về tầm quan trọng của gia đình và giáo dục gia
đình, ngày 28-6-2000, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ban hành Chỉ thị số
55-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy đảng của cơ sở đối với công
tác bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết
định số 72/2001/QĐ-TTg, chọn ngày 28-6 hàng năm là ngày Gia đình Việt Nam, nhằm
đề cao trách nhiệm lãnh đạo các ngành, các cấp, các đoàn thể và tổ chức xã hội
cùng toàn thể các gia đình thường xuyên quan tâm xây dựng gia đình no ấm, bình
đẳng, tiến bộ và hạnh phúc, đẩy mạnh công tác bảo vệ, chăm sóc giáo dục trẻ em,
phát huy vai trò của gia đình và giáo dục gia đình, góp phần vào sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc. Ngày Gia đình Việt Nam là mốc quan trọng để những con
người đất Việt hướng về cội nguồn, về những người thân yêu, qua đó nuôi dưỡng
những tình cảm đẹp, những giá trị văn hoá cao quý của dân tộc. Cho dù có đi
đâu, làm gì, gia đình vẫn là nơi để nhớ, để yêu thương và để quay về.
Gia đình hạnh phúc. Ảnh Internet
Trong
bối cảnh hiện nay, nhiều giá trị truyền thống của gia đình Việt Nam đang bị
phai nhạt; tình trạng ly hôn, bạo hành gia đình gia tăng; chủ nghĩa cá nhân,
thực dụng, hưởng thụ có xu hướng tăng lên… Những hạn chế này đang khiến cho
nhiều gia đình Việt có nguy cơ rơi vào khủng hoảng, nền tảng xã hội thiếu vững
chắc. Vì vậy, ngày Gia đình Việt Nam đang trở thành một sinh hoạt văn hóa cộng
đồng lành mạnh, giáo dục, động viên mọi người thể hiện tình thương yêu và trách
nhiệm đối với tổ ấm của mình, đồng thời thể hiện trách nhiệm đối với tưong lai
của dân tộc.
Doãn Thành
- BTG - Theo Lê Văn Diệu,Trường Đại học Nguyễn Huệ