Di chúc của Bác được viết từ
năm 1965 đến 1969, thể hiện chiều sâu trí tuệ, văn hóa, nhân văn, trong đó
Bác nhấn mạnh và đặc biệt quan tâm vấn đề đạo đức cách mạng "cần, kiệm,
liêm, chính, chí công vô tư" của đội ngũ cán bộ, đảng viên, bảo đảm cho
Đảng nâng cao sức chiến đấu, năng lực lãnh đạo, giữ vững vai trò cầm quyền
trong sự nghiệp cách mạng, vì độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.
Người khẳng định:
“Trời có bốn mùa: Xuân, Hạ,
Thu, Đông
Đất có bốn phương: Đông, Tây,
Nam, Bắc
Người có bốn đức: Cần, Kiệm,
Liêm, Chính
Thiếu một mùa, thì không thành
trời
Thiếu một phương, thì không
thành đất
Thiếu một đức, thì không thành
người”.
CẦN “là siêng năng, chăm chỉ, cố gắng dẻo dai”; “cần thì việc
gì, dù khó khăn đến mấy, cũng làm được”, bởi “Cần chẳng những có nghĩa hẹp như:
Tay siêng làm thì hàm siêng nhai” mà còn “có nghĩa rộng là mọi người đều
phải Cần,
cả nước đều phải Cần”. Hiểu đúng về Cần nghĩa là luôn chăm chỉ, cố
gắng không phải một sớm một chiều mà thường xuyên và liên tục. Hiểu sâu sa hơn
thì Cần cũng
có nghĩa là làm để nuôi dưỡng tinh thần và lực lượng của mình, để làm việc lâu
dài, để đạt được mục đích đề ra, bởi: “Nếu mỗi người, mỗi ngày làm thêm một
tiếng đồng hồ thì: Mỗi tháng sẽ thêm 300 triệu giờ. Mỗi năm thêm lên 3.600
triệu giờ… Cứ tính một giờ làm đáng giá một đồng bạc, thì mỗi năm nước ta đã có
thêm được 3.600 triệu đồng. Đưa số tiền đó thêm vào kháng chiến, thì kháng chiến
ắt mau thắng lợi, thêm vào kiến quốc, thì kiến quốc ắt mau thành công”.
KIỆM “là tiết kiệm, không xa xỉ, không hoang phí, không bừa bãi”
và không phải là bủn xỉn. Trong đó, Cần phải đi đôi với Kiệm “như hai chân của
con người”; vì “KIỆM mà không CẦN thì không tăng thêm, không phát triển”. Tiết
kiệm về vật chất phải đi đôi với tiết kiệm về thời giờ, bởi “của cải nếu hết,
còn có thể làm thêm. Khi thời giờ qua rồi, không bao giờ kéo nó trở lại được”.
Vì thế, thời giờ cần tiết kiệm và đó cũng là Cần; “tiết kiệm thời giờ của
mình, lại phải tiết kiệm thời giờ của người”, cũng giống như “khi
không nên tiêu xài thì một đồng xu cũng không nên tiêu. Khi có việc đáng làm,
việc lợi ích cho đồng bào, cho Tổ quốc, thì dù bao nhiêu công, tốn bao nhiêu
của, cũng vui lòng. Như thế mới đúng là kiệm”. Đặc biệt, muốn tiết kiệm tốt thì
phải khéo tổ chức, vì “không biết tổ chức thì không biết tiết kiệm” và phải
“kiên quyết không
xa xỉ”. Từ đó, “một mặt, chúng ta thi đua KIỆM. Một mặt, chúng ta
thi đua CẦN” thì cộng lại là “nhân dân sẽ ấm no, kháng chiến sẽ mau thắng lợi,
kiến quốc sẽ mau thành công”…
LIÊM “là trong sạch, không tham lam” và “tham tiền của, tham địa
vị, tham danh tiếng, tham ăn ngon, sống yên đều là BẤT LIÊM” . Chữ LIÊM phải đi
đôi với chữ KIỆM, cũng như chữ KIỆM phải đi đôi với chữ CẦN, vì “có KIỆM mới
LIÊM được. Vì xa
xỉ mà sinh tham lam”. Tham lam sẽ dẫn đến BẤT LIÊM, cho nên, cán bộ phải thực hành chữ LIÊM
trước, để làm kiểu mẫu cho dân”. Cũng theo Hồ Chí Minh, “trước nhất là cán bộ
các cơ quan, các đoàn thể, cấp cao thì quyền to, cấp thấp thì quyền nhỏ. Dù to
hay nhỏ, có quyền mà thiếu lương tâm là có dịp đục khoét, có dịp ăn của đút, có
dịp “dĩ công vi tư”1) và “Quan tham vì dân dại”. Nếu dân hiểu
biết, không chịu đút lót, thì "quan" dù không liêm cũng phải hoá ra
LIÊM. Vì vậy dân phải biết quyền hạn của mình, phải biết kiểm soát cán bộ, để
giúp cán bộ thực hiện chữ LIÊM”. Vì, “pháp luật phải thẳng tay trừng trị những
kẻ bất liêm, bất kỳ kẻ ấy ở địa vị nào, làm nghề nghiệp gì”, cho nên “cán bộ
thi đua thực hành liêm khiết, thì sẽ gây nên tính liêm khiết trong nhân dân.
Một dân tộc biết cần, kiệm, biết liêm, là một dân tộc giàu về vật chất, mạnh về
tinh thần, là một dân tộc văn minh, tiến bộ” …
CHÍNH “nghĩa là không tà, nghĩa là thẳng thắn, đứng đắn. Điều gì
không đứng đắn, thẳng thắn, tức là tà. “CẦN, KIỆM, LIÊM, là gốc của CHÍNH.
Nhưng một cây cần phải có gốc rễ, lại cần có nhành, lá, hoa quả mới là hoàn
toàn. Một người phải Cần, Kiệm, Liêm nhưng còn phải CHÍNH mới là người hoàn
toàn”. Tiếp đó, Hồ Chí Minh viết tiếp “trên quả đất, có hàng muôn triệu người.
Song số người ấy có thể chia làm hai hạng: người THIỆN và người ÁC. Trong xã
hội, có trăm công, nghìn việc. Song những công việc ấy có thể chia làm hai thứ:
việc CHÍNH và việc TÀ. Làm việc Chính là người Thiện. Làm việc Tà là người Ác.
Siêng năng (cần), tần tiện (kiệm), trong sạch (liêm), CHÍNH là THIỆN. Lười
biếng, xa xỉ, tham lam là tà, là ác” …
CẦN, KIỆM, LIÊM, CHÍNH có mối quan hệ chặt chẽ với “chí công
vô tư” và người cán bộ, đảng viên trong nhận thức và hành động hướng lòng mình
đến “chí công vô tư”, tận tâm vì dân, vì nước thì nhất định sẽ thực hiện được CẦN,
KIỆM, LIÊM, CHÍNH. Hơn nữa, thực tế cho thấy rằng, một bộ phận cán bộ, đảng
viên - những người “có nhiều hoặc ít quyền hành. Nếu không giữ đúng Cần, Kiệm,
Liêm, Chính thì dễ trở nên hủ bại, biến thành sâu mọt của dân”, cho nên người
cách mạng bên cạnh yêu cầu phải có "tứ đức", còn rất cần phải xây dựng
đức tính “chí công vô tư”, để mình trở thành người lãnh đạo - người đầy tớ
trung thành của nhân dân luôn phụng sự và liêm chính.
Trong cách mạng,
Đồng chí Lê Quang Đạo là một trong những tấm
gương mẫu mực về thực hành cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư để các thế hệ
sau mãi học tập, noi theo. Đồng chí Lê Quang Đạo, tên khai sinh là Nguyễn Đức Nguyện,
sinh ngày 08/8/1921 trong một gia đình có truyền thống yêu nước, cách mạng tại
xã Đình Bảng, huyện Tiên Sơn, tỉnh Bắc Ninh (nay là phường Đình Bảng, thị xã Từ Sơn, tỉnh
Bắc Ninh). Nguyên là Chủ tịch Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt
Nam, Phó Chủ tịch Hội đồng Nhà nước (Từ 1987 đến 1992).
(Ảnh internet)
Sinh ra trong một gia đình giàu truyền thống yêu nước
và cách mạng, đồng chí Lê Quang Đạo đã sớm giác ngộ và đến với cách mạng từ khi
còn rất trẻ. Trên cơ sở tiếp thu truyền thống đạo đức của dân tộc, tư tưởng, đạo đức, phong
cách Hồ Chí Minh, đồng chí Lê Quang Đạo đã thấm nhuần các chuẩn mực đạo đức của
người cách mạng “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”. Trong kháng chiến
gian khổ, khốc liệt cũng như trong thời bình, Đồng chí vẫn giữ nếp sống giản dị,
trong sạch, trung thực, liêm khiết, gắn bó với Nhân dân, với cán bộ. Đồng chí Lê Quang Đạo được Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng
và Nhà nước tin tưởng trao cho nhiều trọng trách quan trọng, ở địa bàn quan trọng
và ở những thời điểm lịch sử. Dù ở bất cứ cương vị công tác nào, Đồng chí đều
hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ của Đảng, Nhà nước và Nhân dân giao phó.
Đồng chí Lê Quang Đạo, nhà lãnh đạo có uy tín lớn của
Đảng, Nhà nước và Nhân dân ta, là tấm gương tiêu biểu của người chiến sĩ cộng sản
mẫu mực, một nhà yêu nước chân chính, người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ
Chí Minh, là tấm gương tiêu biểu cho các thế hệ hôm nay và mai sau học tập, noi
theo Đồng chí Lê Quang Đạo còn là tấm
gương về ý chí kiên cường với tinh thần tiên phong quả cảm. Nét nổi bật ở đồng chí Lê Quang Đạo là niềm
tin tất thắng, sự trung thành và sẵn sàng hy sinh quên mình cho lý tưởng của Đảng,
vì thắng lợi của cách mạng, vì sự phát triển của đất nước và hạnh phúc của Nhân
dân. Đồng chí là tấm gương của nhà lãnh đạo tận tụy và đầy trách nhiệm trước dân, trước Đảng, trước mọi nhiệm vụ, suốt đời hết
lòng, hết sức phục vụ cách mạng, phục vụ Nhân dân; tấm gương khiêm tốn, giản dị,
liêm khiết, trung thực, chân thành, ghét thói xu nịnh, cơ hội chủ nghĩa, bè
phái; tấm gương nói ít làm nhiều, luôn chí công vô tư và đặt lợi ích của Đảng,
của dân lên trên hết, trước hết.
Trong bất cứ hoàn cảnh nào, là người chiến sĩ cách
mạng hay khi trở thành nhà lãnh đạo cao cấp của Đảng và Nhà nước ta, Đồng chí
luôn gần gũi đồng chí, đồng bào và sẵn lòng chia sẻ những khó khăn với tất cả mọi
người. Đó là kết tinh chủ nghĩa nhân văn của một con người mang trong mình những
tố chất đoàn kết dân tộc, một người cộng sản đầy bản lĩnh, một nhà lãnh đạo thấm
nhuần sâu sắc tư tưởng và đạo đức Hồ Chí Minh.
Kỷ niệm 100 năm Ngày sinh đồng
chí Lê Quang Đạo là dịp để chúng ta ôn lại cuộc đời, sự nghiệp và tôn vinh công
lao, cống hiến to lớn của Đồng chí đối với
Đảng, cách mạng Việt Nam; qua đó, giáo dục tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân
tộc; cổ vũ, động viên các tầng lớp nhân dân tích cực
thi đua học tập, lao động, công tác và chiến đấu góp phần thực hiện các mục
tiêu, nhiệm vụ xây dựng phát triển và bảo vệ đất nước.
PN - BTG