​Hệ thống báo chí Việt Nam đang tiến hành sắp xếp, tinh gọn. Đằng sau những thay đổi về mô hình là câu chuyện về trách nhiệm, tâm huyết và bản lĩnh của người làm báo. Đại tá, Nhà báo, Nhà văn Phan Tùng Sơn, ​Trưởng Cơ quan Đại diện Báo Quân đội nhân dân khu vực phía Nam đã có những chia sẻ xung quanh vấn đề này.

Đại tá Phan Tùng Sơn (hàng trên, thứ 8 từ phải qua) và nhóm tác giả báo Quân đội nhân dân nhận Giải A Báo chí Búa liềm vàng 2023 (Ảnh do nhân vật cung cấp)

CHUYỂN MÌNH ĐỂ THÍCH ỨNG

- Phóng viên: Thưa Đại tá, Nhà báo, Nhà văn Phan Tùng Sơn! Ông đánh giá thế nào về quá trình sắp xếp, tinh gọn các cơ quan báo chí? Theo ông, việc sắp xếp, tinh gọn các cơ quan báo chí có ý nghĩa như thế nào về định hướng phát triển báo chí trong thời đại số?

- Đại tá Phan Tùng Sơn: Việc sắp xếp, tinh gọn hệ thống báo chí nằm trong chủ trương chung của Đảng và Nhà nước về sắp xếp, tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị. Vì vậy, đây là một yêu cầu mang tính tất yếu cả về lý luận và thực tiễn.

Tinh gọn hệ thống báo chí không đơn thuần là làm cho “gọn" theo nghĩa cơ học mà còn đảm bảo cho hệ thống báo chí, truyền thông nước ta hoạt động ngày càng hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả; góp phần xây dựng đất nước phát triển hùng cường trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

- Phóng viên: Có ý kiến cho rằng sáp nhập giúp báo chí hoạt động hiệu quả hơn, nhưng cũng có lo ngại rằng điều này có thể làm giảm tính đa dạng của thông tin. Xin ông cho biết quan điểm của mình về vấn đề này?

- Đại tá Phan Tùng Sơn: Sự lo ngại đó xuất phát từ yếu tố tâm lý và đó cũng là điều dễ hiểu, nhưng chúng ta cần bình tĩnh nhìn nhận vấn đề một cách khách quan, toàn diện. Mục đích của sắp xếp, tinh gọn là để cho các cơ quan báo chí mạnh lên nên chắc chắn sau khi “làm mới", chúng ta sẽ có một bộ máy hoạt động mạnh mẽ và có chiều sâu hơn. Quá trình này cũng nhằm nâng cao hiệu quả lãnh đạo của Đảng và công tác quản lý Nhà nước về báo chí.

- Phóng viên: Thưa ông, nhà báo trước đây từng có thể chỉ cần giỏi một lĩnh vực (báo in, báo mạng điện tử, truyền hình…), nhưng nay họ phải đa nhiệm hơn thay vì chỉ cần tập trung vào chuyên môn của mình. Phải chăng đây là một thách thức với người làm báo?

- Đại tá Phan Tùng Sơn: Đây là một thách thức với người làm báo bởi mô hình tinh gọn bộ máy được các cơ quan báo chí - truyền thông áp dụng là mô hình tòa soạn hội tụ, truyền thông đa phương tiện. Trước đây khi công nghệ thông tin chưa phát triển, nhà báo chỉ cần chuyên tâm vào một lĩnh vực, thậm chí là một phần thuộc lĩnh vực đó. Tuy nhiên, trong thời kì công nghệ số phát triển như vũ bão với sự xuất hiện của vô vàn các tiện ích, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI), hệ thống báo chí nói chung và nhà báo nói riêng cần phải chuyển mình thích ứng, làm mới mình để phù hợp với xu thế phát triển của thời đại. Người làm báo, đặc biệt với các nhà báo trẻ giai đoạn này cần học tập, trau dồi liên tục, phát triển mình theo hình mẫu nhà báo đa nhiệm, đa năng với báo chí đa phương tiện.

- Phóng viên: Thưa ông, những nhà báo đã gắn bó lâu năm với một tòa soạn trước khi sáp nhập, tâm lý và động lực của họ chắc chắn bị ảnh hưởng. Làm thế nào để họ không cảm thấy “lạc lõng" trong môi trường mới?

- Đại tá Phan Tùng Sơn: Nghề báo luôn đòi hỏi sự sáng tạo và đổi mới không ngừng, do đó, thích ứng là yếu tố quan trọng. Ở bất kỳ giai đoạn nào, nếu nhà báo ngừng sáng tạo, ngừng học hỏi, họ sẽ như con thuyền thả trôi trên dòng nước, dễ dàng bị cuộc sống đẩy lùi, bỏ lại phía sau. Việc tái cấu trúc, tinh gọn bộ máy báo chí hiện nay có thể tạo ra những tác động tâm lý nhất định, đặc biệt với những đơn vị có sự thay đổi về nhân sự. Cảm giác lo lắng về công việc hay phải bắt đầu lại là điều khó tránh, nhưng đây là xu hướng tất yếu mà chúng ta cần chấp nhận và thích nghi. Khi một cánh cửa đóng lại, sẽ có những cánh cửa khác mở ra, điều quan trọng là nhà báo cần duy trì tinh thần chủ động, linh hoạt thay vì để bản thân bị cuốn vào những cảm xúc tiêu cực.

COI TRỌNG “LẤY NGHỀ DẠY NGHỀ"

- Phóng viên: Trong bối cảnh mới chắc chắn báo chí phải có sự thay đổi trong cách tiếp cận độc giả. Vậy theo ông, đâu là những phương thức đang thịnh hành nhất, được độc giả đón nhận nhất?

- Đại tá Phan Tùng Sơn: Hiện nay, các cơ quan báo chí đang hướng đến mô hình tòa soạn hội tụ, truyền thông đa phương tiện, tận dụng tối đa các nền tảng số để sản xuất và lan tỏa tác phẩm báo chí, đồng thời thúc đẩy kinh tế báo chí. Xu thế toàn cầu cho thấy báo chí hiện đại phải giải quyết hai vấn đề cốt lõi: nội dung và kinh tế. Các tòa soạn cần thích nghi với việc tinh gọn bộ máy, tập trung vào nguồn nhân lực chất lượng cao, hiện đại hóa công nghệ và mở rộng phương thức tiếp cận độc giả. Nếu trước đây công chúng có nhu cầu tìm đến báo chí, thì nay báo chí phải chủ động tìm cách tiếp cận công chúng. Những cơ quan báo chí có chiến lược bứt phá sẽ có lợi thế cạnh tranh tốt hơn. Bên cạnh đó, việc nâng cao chất lượng đội ngũ là yếu tố sống còn. Nhà báo hiện đại không chỉ cần giỏi công nghệ mà còn phải có tư duy sắc bén, nền tảng tri thức và cái “phông" văn hóa sâu rộng. Khi công nghệ đạt đến điểm bão hòa, chính yếu tố con người và chiến lược phát triển sẽ quyết định sự thành công và bền vững của một cơ quan báo chí.

- Phóng viên: Xin ông cho biết làm thế nào để báo chí giữ vững bản sắc và chất lượng khi các cơ quan báo chí ngày càng tinh gọn?

- Đại tá Phan Tùng Sơn: Mỗi cơ quan báo chí đều có tôn chỉ, mục tiêu riêng, hướng đến những đối tượng công chúng cụ thể. Việc trung thành với những giá trị cốt lõi, đồng thời không ngừng đổi mới để nâng cao chất lượng chính là cách để giữ vững bản sắc. Báo chí không chỉ đẩy mạnh tính chiến đấu, phản biện xã hội mà còn phải đặc biệt coi trọng tính nhân văn, lấy giá trị nhân văn làm nền tảng để xây dựng sắc thái riêng, từ cấp độ cơ quan báo chí, ấn phẩm đến từng nhà báo. Trong môi trường số hiện nay, đội ngũ làm báo cần củng cố nền tảng tri thức, rèn luyện tư duy khoa học, biện chứng, giữ tinh thần ham học hỏi và đặt lợi ích quốc gia, dân tộc lên hàng đầu. Đồng thời, bản lĩnh chính trị, văn hóa, đạo đức nghề nghiệp là yếu tố giúp báo chí luôn vận động, phát triển và giữ vững chất lượng.

- Phóng viên: Vậy ông có lời khuyên gì cho các nhà báo trẻ chuẩn bị bước vào nghề trong bối cảnh hiện nay?

- Đại tá Phan Tùng Sơn: Những nhà báo trẻ cần có tư duy rèn nghề ngay từ khi còn trên ghế nhà trường, vừa học vừa thực hành, vì nghề báo là hành trình "lấy nghề dạy nghề". Mỗi ngày đi học là một lần tác nghiệp, mỗi sự kiện, vấn đề đều là cơ hội để thực hành. Viết nhiều, làm nhiều, sản phẩm sẽ ngày càng hoàn thiện hơn. Ngoài việc tác nghiệp độc lập, báo chí hiện nay đòi hỏi kỹ năng làm việc nhóm và khả năng đa nhiệm. Nhà báo hiện đại có thể làm việc trên nhiều nền tảng, từ truyền hình, phát thanh đến báo in và báo điện tử. Sẽ có nhiều thách thức và khó khăn, nhưng chính những điều này sẽ giúp các nhà báo trẻ trưởng thành, xây dựng nền tảng vững chắc cho sự nghiệp của mình.

- Phóng viên: Trân trọng cảm ơn Đại tá! Chúc ông và các cán bộ, phóng viên luôn mạnh khoẻ và công tác tốt!