Thời gian có thể khiến cho người ta quên đi bao
nhiêu ngã ba trong cuộc đời, nhưng khó có ai một lần đi qua mà có thể quên được
Ngã ba Đồng Lộc. Ngã ba Đồng Lộc đi vào lịch sử như một bản
anh hùng ca về quyết tâm sắt đá tất cả vì miền Nam ruột thịt, vì độc lập tự do,
thống nhất Tổ quốc; về sự hy sinh cao cả của 10 cô gái thanh niên xung phong
tuổi mười tám, đôi mươi.
Ngã ba Đồng Lộc nằm trên đường Trường Sơn,
thuộc địa phận Đồng Lộc, Can Lộc, Hà Tĩnh. Ngã ba Đồng Lộc nằm gọn trong một
thung lũng hình tam giác, hai bên đồi núi trọc, giữa là con đường độc đạo, mặt
đường giống như một lòng máng, bom địch thả xuống bên nào đất đá cũng lǎn xuống
đường làm cản trở giao thông. Tất cả mọi con đường từ Bắc vào Nam đều phải đi
qua ngã ba Đồng Lộc. Đây được xem như cổ họng, vượt qua được sẽ phân tán toả ra
nhiều tuyến đường khác nhau đi vào Nam.
Chính vì sự hiểm yếu và quan trọng đó mà không
quân Mỹ liên tục đánh phá Đồng Lộc nhằm cắt đứt huyết mạch giao thông của quân,
dân ta chi viện cho chiến trường miền Nam. Con đường độc đạo này đã được mệnh
danh là “tọa độ chết”. Người ta đã thống kê rằng, mỗi mét vuông đất nơi đây đã
gánh 3 quả bom tấn. Chỉ tính riêng 240 ngày đêm từ tháng 3 đến tháng 10/1968,
không quân địch đã trút xuống đây 48.600 quả bom các loại.
Tiểu đội 4 thuộc Đại đội 552, Tổng đội TNXP 55
Hà Tĩnh gồm 10 cô gái còn rất trẻ tuổi từ 17 đến 24 do chị Võ Thị Tần làm Tiểu
đội trưởng là đơn vị làm việc thường trực tại Ngã ba Đồng Lộc, chịu trách nhiệm
san lấp hố bom ở đoạn đường này để không đứt mạch giao thông nối hậu phương với
tiền tuyến. Bình thường, tiểu đội hoạt động về đêm để lấp hố bom mà máy bay đã
bắn phá vào ban ngày.
Với khẩu hiệu “máu có thể chảy, tim có thể ngừng
nhưng mạch máu giao thông không bao giờ tắt”, mưa bom, bão đạn không làm khuất
phục ý chí anh hùng của lực lượng thanh niên xung phong.
Tinh thần ấy được thể hiện rất rõ trong bức thư
gửi mẹ đầy xúc động của chị Võ Thị Tần: “Mẹ ơi, ở đây vui lắm mẹ ạ, ban đêm
chúng nó thắp đèn để chúng con làm đường, còn ban ngày chúng mang bom giết cá
để chúng con cải thiện. Bom đạn của chúng có thể làm rung chuyển cả núi rừng
nhưng không thể làm rung chuyển những trái tim của chúng con. Mẹ ơi, thời gian
này mặc dù địch đánh phá ác liệt nhưng bọn con vẫn tập được nhiều bài hát mới.
Cuốn sổ tay mẹ mới gửi cho con dạo nọ đã gần hết giấy rồi, mẹ gửi thêm cho con
ít giấy. Mới về thăm mẹ mà sao con thấy nhớ mẹ quá, mẹ nhớ giữ gìn sức khỏe và
đừng lo cho con nhiều”.
Trưa ngày 24/7/1968, Tiểu đội 4 được lệnh san
lấp hố bom sau khi máy bay Mỹ liên tục ném bom phá nát tuyến đường vận tải để
nhanh chóng thông đường cho xe qua.
Nhận nhiệm vụ xong, các cô đến hiện trường gấp
rút triển khai công việc. Họ làm việc không ngơi tay, vừa cười, vừa nói và đã 3
lần các cô bị vùi lấp nhưng đều rũ đất đá đứng dậy tiếp tục làm việc.
16h30 phút, trận bom thứ 15 trong ngày dội
xuống Đồng Lộc. Một quả bom rơi xuống ngay sát miệng hầm - nơi 10 cô gái của
tiểu đội 4, Đại đội 552 đang tránh bom.
Tất cả các chị đã hy sinh khi đang ở độ tuổi
mười tám, đôi mươi và vẫn chưa có ai lập gia đình. Càng khâm phục hơn khi đến
ngày thứ 3 đồng đội mới tìm thấy thi thể của chị Hồ Thị Cúc trên đồi Trọ Voi
trong tư thế ngồi, đầu đội nón, bên cạnh là cái cuốc, 10 đầu ngón tay bị ứa máu
vì đang bới đất để tìm đường ra.
10 cô gái Đồng Lộc kiên cường, dũng cảm đó là:
Võ Thị Tần (24 tuổi, Tiểu đội trưởng), Hồ Thị Cúc (24 tuổi, Tiểu đội phó),
Nguyễn Thị Nhỏ (24 tuổi), Dương Thị Xuân (21 tuổi), Võ Thị Hợi (20 tuổi), Nguyễn
Thị Xuân (20 tuổi), Hà Thị Xanh (19 tuổi), Trần Thị Hường (19 tuổi), Trần Thị
Rạng (18 tuổi), Võ Thị Hà (17 tuổi), họ đã ngã xuống khi tuổi còn quá trẻ.
Các chị đã vĩnh viễn nằm tại ngã ba huyết mạch
Bắc - Nam này như họ đã chung một chiến hào lúc còn sống. Tên tuổi 10 cô gái
thanh niên xung phong đã trở thành bất tử như nhà thơ Vương Trọng đã viết trong
bài thơ: “Lời thỉnh cầu giữa Ngã ba Đồng Lộc năm 1995:… Hai bảy năm trôi qua
chúng tôi không thêm một tuổi nào.
Để ghi lại chiến tích anh hùng của 10 cô gái
tại Ngã ba Đồng Lộc, ngày 7/6/1972, Chủ tịch nước đã truy tặng danh hiệu Anh
hùng Lao động cho tiểu đội 10 cô gái. Ngã ba Đồng Lộc cũng đã được công nhận là
di tích lịch sử cấp Quốc gia. Khu mộ của 10 cô gái thanh niên xung phong Tiểu
đội 4 đã được xây dựng khang trang nằm cách tượng đài Chiến thắng Đồng Lộc gần
200m. Tượng đài người thanh niên xung phong giơ tay phất cờ báo hiệu mở đường
cho xe thẳng tiến là biểu tượng cho sự bất hủ của sức mạnh, tinh thần vươn lên
đạp bằng mọi gian nan nguy hiểm của lực lượng thanh niên xung phong.
Năm 2018 sau hơn 02 năm khởi công xây dựng, Công trình Đền thờ Ngã ba Đồng
Lộc đã hoàn thành, là một trong những hạng mục quan trọng, nằm trong quần thể
Khu di tích Ngã ba Đồng Lộc, đã được Đảng và Nhà nước công nhận Di tích lịch sử
Quốc gia Đặc biệt trên hệ thống đường mòn Hồ Chí Minh.
Đền thờ Ngã ba Đồng Lộc là nơi thờ cúng
trang nghiêm các Chư vị Thần linh, Chân linh các Anh hùng - Liệt sỹ TNXP hy
sinh trong 2 cuộc Kháng chiến của Dân tộc, các Anh hùng - Liệt sỹ hy sinh tại
Ngã ba Đồng Lộc, 10 nữ Anh hùng liệt sỹ TNXP và cán bộ nhân dân tử nạn tại
chiến trường Ngã ba Đồng Lộc.
Công trình Đền thờ Ngã ba Đồng Lộc là công
trình lịch sử - văn hoá tâm linh có ý nghĩa to lớn, nhằm giáo dục truyền thống
cách mạng, lòng yêu nước, đạo lý uống nước nhớ nguồn cho đồng bào và thế hệ trẻ
hôm nay và mai sau. Đáp ứng lòng mong mỏi, thiết tha của quần chúng nhân dân,
của du khách khi về với Khu di tích Ngã ba Đồng Lộc.
HC - BTG tổng hợp