Bệnh virus khảm lá sắn (mì) là loại
bệnh nguy hiểm trên cây sắn ở một số nước trên thế giới tại châu Phi, Lào,
Campuchia..., là đối tượng dịch hại mới, lần đầu tiên xuất hiện và gây hại ở
nước ta. Virus gây bệnh khảm lá sắn có tên khoa học là Sri Lanka Cassava Mosaic
Virus (SLCMV). Bệnh lan truyền qua môi giới truyền bệnh là bọ phấn trắng
(Bemisia tabaci) và qua hom giống nên có nguy cơ gây hại nghiêm trọng các vùng
trồng sắn ở Việt Nam.
1. Triệu chứng và tác hại của
bệnh khảm lá khoai mỳ
Triệu chứng đặc trưng dễ nhận biết của bệnh khảm lá khoai mỳ là
khảm vàng loang lổ trên lá. Mức độ hại nhẹ là không bị biến dạng hoặc biến dạng
nhẹ, mức độ hại nặng làm cho lá khoai mỳ xoăn, cong queo, nhăn nhúm.
Hom giống lấy từ cây khoai mỳ bị bệnh khi mọc mầm sẽ biểu hiện
bệnh ngay và không cho thu hoạch; khi cây khoai mỳ còn non bị nhiễm virus cũng
không cho thu hoạch; cây khoai mỳ đã lớn mới nhiễm virus vẫn biểu hiện bệnh
nhưng nhẹ hơn, làm năng suất, chất lượng giảm.
Triệu chứng bệnh xuất hiện ở tất cả các giai đoạn sinh trưởng của
cây khoai mỳ, từ 2 tháng tuổi trở đi cho thấy virus lây nhiễm từ khi cây khoai
mỳ còn non.
2. Cơ chế lan truyền bệnh
Virus Sri Lanka Cassava Mosaic Virus lan truyền qua 2 con đường:
- Qua hom giống: Virus tồn tại trong thân, lá, củ khoai mỳ nên khi
lấy thân khoai mỳ làm giống cho vụ sau thì virus sẽ tiếp tục nhân lên trong hom
giống và làm xoăn lá ngay khi cây vừa mọc mầm. Củ khoai mỳ còn sót lại trên
ruộng mà nhiễm virus thì khi mọc mầm cũng bị xoăn lá và là nguồn bệnh nguy hiểm
trên đồng ruộng.
- Qua môi giới truyền bệnh: Bọ phấn trắng chích hút trên cây khoai mỳ bị bệnh
sẽ hút cả virus vào cơ thể, khi chính hút trên cây khỏe sẽ truyền virus sang
làm cây bị bệnh.
Thông qua 2 cơ chế lan truyền trên, nếu không phòng trừ, tiêu hủy bệnh khảm lá
khoai mỳ lây lan rất nhanh, nguy cơ gây hại nghiêm trọng các vùng trồng khoai
mỳ.
3. Biện pháp phòng bệnh
a) Biện pháp canh tác
- Chọn giống gieo trồng: Chọn giống kháng bệnh, không trồng các
giống nhiễm bệnh nặng. Giống HLS11 nhiễm bệnh nặng (giống chưa được công nhận,
mật độ bọ phấn trắng trên ruộng giống HLS 11 cao hơn nhiều so các giống khác),
các giống KM 419, KM 140 nhiễm bệnh rải rác.
- Biện pháp luân canh: không trồng khoai mỳ hoặc cây ký chủ của bọ phấn (cây
thuốc lá, bông, cà chua, cà pháo, cà bát, bầu bí, khoai tây, ớt, …) ở những
vùng đã bị bệnh khảm lá ít nhất một vụ.
b) Phòng trừ môi giới truyền bệnh.
- Sử dụng bẫy dính vàng treo trên đồng ruộng diệt bọ phấn trắng.
- Những vùng có nguy cơ bùng phát bệnh cần phun trừ bọ phấn bằng thuốc BVTV như
Ikuzu, Longanchess .. Phun khi bọ phấn giai đoạn ấu trùng hiệu quả cao hơn.
c) Tiêu hủy nguồn bệnh
Xác định mức độ bệnh và giai đoạn sinh trưởng để áp dụng biện pháp
tiêu hủy phù hợp. Nếu có bọ phấn phải phun thuốc trừ bọ phấn trên ruộng khoai
mỳ nhiễm bệnh và những ruộng xung quanh để ngăn chặn bọ phấn di chuyển sang nơi
khác truyền bệnh. Phun trước khi tiêu hủy cây khoai mỳ từ 2-3 ngày để đảm bảo
an toàn. Sau đó tiến hành tiêu hủy, việc tiêu hủy thực hiện như sau:
- Tiêu hủy một phần: áp dụng với các ruộng khoai mỳ tỷ lệ bệnh
< 70% số cây bị nhiễm bệnh, tiến hành nhổ cây bị bệnh (bao gồm cả củ), thu
gom và đốt.
- Tiêu hủy toàn bộ ruộng: áp dụng với các ruộng khoai mỳ tỷ lệ
bệnh > 70% số cây bị nhiễm bệnh thì nhổ toàn bộ ruộng, thu gom và đốt.
Các ruộng khoai mỳ có khả năng thu hoạch thì nhổ toàn bộ cây khoai
mỳ, tận thu củ còn thân lá phải đem tiêu hủy. Không vận chuyển thân, lá khoai
mỳ ra khỏi nơi nhiễm bệnh; kiểm soát chặt chẽ việc vận chuyển thân, lá khoai mỳ
trên địa bàn tỉnh cũng như vận chuyển từ tỉnh khác đến. Nghiêm cấm vận chuyển
thân, lá khoai mỳ từ nơi đang có dịch ra vùng khác.
Hồng
Nhựt - VHTT