Trong nhiều văn hóa, hình tượng con trâu phổ biến trong văn
hóa phương Đông và gắn bó với cuộc
sống người dân ở vùng Đông Nam Á và Nam Á, đặc biệt là trong nền văn hóa Việt Nam. Trong văn hóa
phương Đông, trâu là một trong 12 con giáp gọi là (Sửu) ở vị trí thứ hai, đồng thời là gia súc đứng đầu lục súc (gồm trâu, chó, ngựa, dê, gà, lợn), trâu có vai trò quan trọng trong nền nông nghiệp lúa nước. Trâu là con vật dùng vào việc lễ tế thần thánh. Trâu sinh sống phổ biến ở châu Phi, châu Á, nhưng hiếm
gặp ở châu Âu, Trung Đông và châu Mỹ nên hình tượng trâu
trong mỹ thuật và văn hóa chủ yếu xuất hiện ở Ai Cập, Ấn Độ,Đông Bắc Á, Đông Nam Á.
Hình tượng con Trâu gắn liền với cuộc sống của người dân vùng làng
quê
Dù có những hình thức
thể hiện khác nhau, nhưng hình tượng trâu ở các nền văn hóa đều có những điểm
chung đó là con trâu trước hết là biểu hiện cho sức khỏe vì là vật nuôi lấy
sức cày kéo trong nông nghiệp. Ở nền kinh tế nông nghiệp lúa nước, con trâu được người nông dân coi như bạn
thân. Từ khi được thuần hóa, trâu là một trong những con vật rất gần gũi
với con người. Hình ảnh con trâu siêng năng, cần cù
gắn liền với lũy tre làng thể hiện một nét văn hóa Việt và là một biểu
tượng không chính thức của Việt Nam, nó còn là vật gắn bó nghĩa tình, bầu bạn
với người nông dân, là biểu tượng, thước
đo sự giàu-nghèo, sang-hèn.
Trong suốt chiều dài
lịch sử của nền văn minh lúa nước ở Việt Nam, con trâu hiền lành, chịu thương
chịu khó đã trở thành người bạn của nhà
nông,
trâu vẫn là con vật tham gia trong nhiều công đoạn làm ruộng, từ cày vỡ, cày ải, cày đánh
luống đến bừa vỡ, bừa kĩ, bừa trang luống và con
trâu đi trước cái cày theo sau đã
thành một trong những hình ảnh biểu trưng về cảnh làm ăn của người nông dân
Việt Nam, rồi những câu ca dao “Trên đồng cạn,
dưới đồng sâu/Chồng cày, vợ cấy, con trâu đi bừa” là hai câu ca dao
vẽ nên bức tranh về đồng quê Việt Nam vào mùa vụ. Qua mùa cày cấy, trâu lại làm
cái việc kéo xe, vận chuyển những nguyên vật liệu cần thiết cũng như chuyên chở thành quả lao
động sau khi thu hoạch.
Sau những lúc làm
nông,
hình ảnh chú trâu đủng đỉnh gặm cỏ trên đồng, trên lưng
trâu vắt vẻo mục
đồng thổi sáo là hình ảnh của phong cảnh
bình yên, nên thơ và lãng mạn của làng quê Việt, hình ảnh con trâu kéo cày trên
ruộng đồng trồng lúa, hay con trâu đứng nằm gặm nhai cỏ trên bãi cỏ, cùng đầm mình trong vũng ao hồ nước là hình ảnh quen
thuộc, gợi lên cảm giác thị vị thanh bình vùng miền quê Việt Nam. Con trâu là
hình ảnh của bản chất hiền lành, cần cù của con người Việt, biểu tượng cho sức
khỏe lực
điền và tri thức về loài vật của người Việt
về con trâu là có sớm nhất, hình ảnh con trâu được thể hiện trên tất cả các
lĩnh vực của đời
sống tinh thần từ hàng ngàn năm.
Doãn Thành - BTG